VİCDANIN POLİTİKASI
CAN BAŞKENT
Vicdani ret on beş yıldır bu topraklarda var. Anarşizm ve pasifizmden beslenen bir hareket olarak gelişen hareket, onbeşinci yılını altmışa yakın retçiyle dolduruyor. Bu sürede kurulan "Savaş Karşıtları Dernekleri", Genelkurmay'da açılan davalar, tutsak edilen vicdani retçiler, düzenlenen uluslararası kampanyalar her ne kadar çoğunluk kamuoyunun ilgisine mazhar olamadıysa da, iç tutarlılığı ve enerjisiyle hala bir çok eylemci grubuna ilham veriyor.
Sivil itaatsizliği bilfiil uygulayan, kişisel geri duruşu ve reddi beyan edip, bu zeminlerde kitleselleşmeye gayret eden bir hareket; nasıl oluyor da oldukça keskin antimilitarist hedeflere yönelebiliyor? Vicdani reddin içeriğindeki hangi durgun enerji bunu sağlamaya muktedir?
Vicdani red, değişimin tekilden başlatılabileceğine olan inançla şekillenir. Kişisel bir tavrın ve direnişin, toplumun ar damarında yaratabileceği muhtemel sarsıntı da, açıktır ki, topluma olan olumlu inançla ilintilendirilebilir. Retçi ya da itaatsiz, toplumu hedef alarak tavrını şekillendirir. Antimilitarist vicdani reddi, asker kaçaklığından ayıran en önemli nitelik de budur. Kamusal ol(a)mama, asker kaçaklığını politik bir özne olmaktan alıkor. Her ne kadar bu topraklarda zamanında 800 bin asker kaçağı vardıysa da, o yıllardaki retçi sayısı otuzu bile bulmuyordu. Bu nicel ayrılık, vicdani reddin kamusallığının ayırdediciliğine işaret etmekte.
Vicdani red hareketindeki bireysellik, öte yandan, iktidar olmayı istememe niyetinden de kaynaklanır. Zira, bireysel bir çıkışın kamusallaşarak değişim yaratması ve otkökü bir örgütlenme şeklini doğurması arzulanır. Elbette, güncel politika kulvarında, ilk bakışta bu argümanlar naif bulunabilir. Fakat, iktidar ilişkilerini ters yüz etme düsturunu yüreğinde taşıyan ret hareketi, elbetteki alışılagelen güncel politik manevralardan uzak olacaktır, ve bizzat bunların yerine daha iyilerini getirecektir. İktidar ilişkilerini yadsırken de iktidardan -söylem ve eylem olarak- uzak bir dil kullanacaktır.
Ret hareketinin nitel iç tutarlılığının en önemli kanıtlarından biri de zaten budur. Kullanılan yol, hiç bir zaman reddilen yol değildir. Dolayısıyla, sadece antimilitarizm kulvarına sıkıştırmamamız gereken ret hareketi, yalnızca eylemci bir politik fikir değil, aynı zamanda yöntembilgisi bir çok politik mücadele alanına da uygulanabilecek bir tavırdır.
Zaten bunun için, 9 Nisan'da İzmir'de kaldığı otelde tutuklanan total retçi Mehmet Tarhan askerlikten "yırtmak" için çürük raporu almadı ve bu raporu "militarist sistemin çürüklüğü" olarak niteledi. Zaten yine bunlardan dolayı, Osman Murat Ülke gibi, Mehmet Tarhan da zorla götürüldüğü kışlada üniforma giymeyi reddetti. Zaten yine Osman Murat Ülke kendisine verilen askerlik cüzdanını yıllar önce bir basın toplantısında yakmıştı!
Kişisel zeminde yaratılan politikayı kamusal alanda geçerli kılmaya ve tanınmasını sağlamaya çalışmak da, politikada öznelerin nitel konumlandırılmalarında devrimci bir manevra yaratır. Alşılagelen bir propaganda değildir vicdani ret hareketinin kullandığı. Eyleyerek öğrenmek için her 'propagandayı' bir eylemlilik ve devinim içinde geliştirir.
Zaten bunun için geçen seneden beri Militurizm Festivalleri düzenleniyor. Zaten bunun için vicdani retçiler / total retçiler pilav günü Sıhhiye Orduevi'nin yanında düzenleniyor. Zaten yine bunun için altı ay süren savaşla "yüzleşiyoruz" kampanyaları düzenleniyor. Zaten yine bunun için Türkiye'den katılımcıların bulunduğu eylemlerle Brüksel'deki NATO Genel Karargahı blokajları yapılıyor.
Vicdani ret hareketleri uluslararası politik arenada bir bir amaçlarına ulaşıyor. Askeri hizmet zorunluluğu, birer birer Avrupa'dan kalkıyor. İspanya ve Almanya'nın güçlü vicdani ret hareketleri oldukça başarılı oldular. (Bkz. Insumision Total) Gerek politik gerek eylemcilik anlamında ilham aldığımız Avrupa ret hareketleri, elbette bu toprakları da etkiliyor. Her ne kadar bilfiil harekete dahil olmasalar da bu topraklarda Yehova Şahidi vicdani retçiler, T.C. ordusunu reddeden gerilla sempatizanı retçiler de var.
On beş yıldır ülke gündeminde yer alan vicdani ret hareketi, getirdiği açılımlarla, sağladığı yeni örgütlenme ve eyleme biçimleriyle antimilitarist hedeflerini tekrar tekrar konumlandırıyor. Zorunlu askerliğin kalkması değil, külliyen militarist sistemin iflası için çabalayan hareket, politik kökenlerini bürokratik hedefler uğruna revize etmeden hayata müdahalesine devam ediyor: Reddet, Diren, Hayır De! Askere Gitme!
***
Ne yapmalı? Mehmet Tarhan, hala tutsak... 9 Nisan'dan beri İzmir ve Sivas'ta askeri cezaevlerinde tutulan total retçi Mehmet'in suçu: üniforma giymeyerek emre itaatsizlikte ısrar. Mehmet direniyor. Mehmet hala saç ve sakalını kestirmiyor, Mehmet hala üniforma giymiyor. Mehmet hala militarist sistemin çürümüşlüğünü ifşa ediyor. Bu toprakların vicdani/total ret hareketi Mehmet'le Dayanışma İnisiyatifleri oluşturdu. (savaskarsitlari.org/mehmettarhan) Mehmet'e mektup yazabilirsiniz: Mehmet Tarhan, 5. Piyade Eğitim Tugayı Askeri Cezaevi Müdürlüğü, Sivas.
NOT: Bu satırların yazıldığı günlerde 2. Geleneksel Militurizm Festivali İzmir'de düzenleniyordu. Tüm ayrıntılar ve haberler için: www.savaskarsitlari.org
NOT2: Insumision Total, İspanya vicdani ret hareketini anlatan bir broşür. Türkçe çevirisini sitede bulabilirsiniz.